Caturra: Gran de Café Arábica de calidade

0
Grans de café caturra

Que é o Caturra e por que importa en 2025?

O Café Caturra é unha desas variedades arábicas que marcaron a historia do café en iberoamerica e que aínda hoxe seguen sendo clave no mundo do café de especialidade. Nado como unha mutación natural do Bourbon en Brasil a principios do século XX, o Caturra conquistou aos productores de café polo seu tamaño compacto, produtividade e adaptabilidade.
 
Pero non só os produtores valórano: en cunca, o Caturra ofrece un perfil suave e equilibrado, con notas que adoitan lembrar ao chocolate, os froitos secos e un toque floral. Precisamente esa versatilidade converteuno en protagonista tanto de cafés de orixe única como de mesturas equilibradas.
 
No 2025, cando os consumidores buscan orixes diferenciadas, rastrexabilidade e sustentabilidade, o Caturra mantén o seu lugar. Aínda que non é tan resistente a enfermidades como outras variedades modernas, segue sendo apreciado pola súa capacidade de expresar o carácter de cada predio: non sabe igual un Caturra colombiano que un costarriqueño ou brasileiro.

Historia do Café Caturra

O Café Caturra naceu de maneira espontánea en Brasil a comezos do século XX. Foi descuberto como unha mutación natural da variedade Bourbon, unha das arábicas máis valoradas. Esta mutación provocou que a planta fose máis compacta e de porte baixo, o que resultou moi atractivo para os produtores de café: podían sementar máis densamente e aproveitar mellor o espazo, especialmente en leiras de montaña ou con terreos reducidos.
 
O nome “Caturra” provén dunha palabra en guaraní que significa pequeno, en clara referencia ao tamaño da planta. A súa menor altura non só facilitaba o manexo agrícola, senón que tamén simplificaba a colleita, reducindo custos e aumentando a produtividade por hectárea.
 
Con todo, co tempo, a súa susceptibilidade á "roya", en Brasil chámaselle "ferrugem" (unha das enfermidades máis graves do café) fixo que parte do seu protagonismo vísese desprazado por híbridos máis resistentes. Aínda así, a súa influencia foi decisiva: moitas das variedades modernas de café parten do Caturra como base xenética.
 
Na actualidade, aínda que xa non lidera as estatísticas de cultivo, o Caturra mantén un lugar especial no café de especialidade, onde se valora o seu equilibrio, versatilidade e a súa capacidade para reflectir o predio de cada orixe.
Café Caturra - Ficha Rápida - Infografía

Principais zonas de produción do Café Caturra

Como temos dito detrás de cada cunca de Café Caturra hai unha historia que comeza en Brasil fai máis dun século, cando unha mutación natural do Bourbon deu orixe a unha variedade diferente: máis pequena, máis produtiva e sorprendentemente equilibrada en sabor.
 

Aínda que non é resistente á "roya", a súa produtividade, uniformidade de gran e calidade en cunca convertérono nunha das variedades arábicas máis cultivadas en América Latina durante décadas.

Hoxe, nun contexto onde se demandan cafés de especialidade e rastrexabilidade, o Caturra segue destacando pola súa versatilidade en blends e por expresar con claridade o predio de cada orixe. Cada país produtor de café ten os seus propios terroirs e climas, que afectan a forma en que se cultiva o café caturra e, en última instancia, o seu sabor e aroma.

Principais Países onde se cultiva o Caturra

O Caturra cultívase en varios países de América Latina, aínda que a súa presenza foi variando cos anos debido aos retos de enfermidades como a roya. Aínda así, segue sendo unha das variedades clásicas da rexión, especialmente valorada en leiras de café de especialidade.
 
Principais países produtores
  • Brasil

Berce do Caturra, onde se descubriu como mutación natural do Bourbon en Minas Gerais. Aquí adoita cultivarse en altitudes medias, o que se traduce en cafés de corpo medio, doces, con notas de chocolate e froitos secos.

  • Colombia

O Caturra foi introducido nos anos 50 e durante décadas chegou a representar unha gran parte da produción nacional. Aínda que nos últimos anos cedeu espazo a variedades máis resistentes como o Castillo, aínda é moi apreciado en cafetales de altura (1.200–1.800 msnm). Ofrece cuncas limpas, con acidez brillante e dozura marcada.

  • Costa Rica

Un dos países onde máis se mantivo o Caturra, grazas á súa boa adaptación aos terreos montañosos. Aquí cultívase en sistemas de micro beneficios que potencian a súa expresión en cunca: cafés elegantes, con acidez cítrica e notas florais.

  • Nicaragua e Perú

En ambos os países emprégase o Caturra en leiras de especialidade e cooperativas de pequenos produtores. En cunca ofrece equilibrio entre corpo e acidez, con perfís que adoitan incluír froitos vermellos e dozura suave.

 
Os amantes do café podemos gozar dunha ampla variedade de sabores e aromas cando proban o café caturra de diferentes países.
 
 

Distribución actual

Hoxe en día, o Caturra non é a variedade dominante que foi nos anos 70–80, pero segue tendo un papel crave en proxectos de café de especialidade. A súa capacidade para reflectir o terroir convérteo nun referente para quen busca orixes diferenciadas.

Características da planta e do gran de Caturra

O Caturra recoñécese facilmente por ser unha cafeeira de porte baixo e compacto, o que o converte nunha variedade moi apreciada polos produtor de café. Esta característica, froito da mutación do Bourbon, permite plantar máis densamente e facilita o traballo en zonas montañosas, onde a recolección adoita facerse a man.

  • Altura da planta entre 1,5 e 2 metros.
  • Folla anchas, dun verde intenso e con brotes novos de cor lixeiramente bronceada.
  • Produción máis alta que a do Bourbon orixinal, con colleitas relativamente estables.
 
En canto ao gran, o Caturra adoita ser máis pequeno e uniforme, o que o fai especialmente adecuado para un toste homoxéneo. O seu perfil sensorial é moi versátil: pode ofrecer dozura marcada, acidez brillante e corpo medio, aínda que depende moito do país e da altitude na que se cultive.
 
Iso si, o Caturra ten un talón de Aquiles,  a súa susceptibilidade á roya ou ferrugem do café (Hemileia vastatrix) e a outras enfermidades provocadas polos fungos. Este aspecto fixo que, nos últimos anos, algúns produtores substitúano por híbridos máis resistentes como o Catuaí ou o Castillo. Con todo, en predios de especialidade segue mantendo o seu lugar grazas á calidade en cunca que é quen de ofrecer.

 

Vantaxes e desvantaxes do Caturra

O Caturra non se converteu nunha das variedades máis cultivadas de América Latina por casualidade: ofrecía vantaxes claras para os cultivadores de café e tamén para quen o goza na cunca. Con todo, co paso do tempo, as súas limitacións tamén quedaron en evidencia.
 

Vantaxes

  • Porte baixo e compacto → facilita o manexo e permite unha maior densidade de sementa.

  • Alta produtividade → máis quilos de café por hectárea que o Bourbon orixinal.

  • Uniformidade do gran → favorece un toste máis parello.

  • Perfil sensorial versátil → equilibrado, doce e adaptable tanto a blends como a cafés de orixe única.

  • Capacidade de reflectir terroir → mostra con claridade as diferenzas de cada rexión produtora.

Desvantaxes

  • Susceptibilidade á roya do café → una das razóns polas que foi substituído en moitos países.

  • Menor resistencia a pragas e enfermidades que híbridos máis modernos.

  • Demanda de coidados intensivos → require manexo agronómico máis coidadoso para manter a produtividade.

  • Desprazado en parte por variedades híbridas (como Catuaí, Castillo ou Caturra-Timor) que combinan calidade con resistencia.

Caturra Granos de Café

Relevancia actual e futuro do Caturra

Hoxe en día, o Caturra xa non ocupa o lugar hexemónico que tivo nos anos 70 e 80 en América Latina. A súa susceptibilidade á ferruxen levou a moitos produtores de café a substituílo por híbridos máis resistentes. Con todo, lonxe de desaparecer, o Caturra atopou un novo espazo no mundo do café de especialidade.

  1. En blends de calidade, achega suavidade e equilibrio, matizando variedades máis intensas.

  2. En micro lotes e orixes únicas, segue sendo moi apreciado pola súa dozura, notas de cacao e froitos secos, e a súa capacidade de reflectir o terroir.

  3. En concursos e poxas de cafés de especialidade, aínda sorprende pola elegancia do seu perfil sensorial.

Café Caturra infografía

Mirando ao futuro

O Caturra probablemente non será a variedade que lidere a produción global, pero si manterá un lugar especial:

  • Como patrimonio xenético do café arábica, base de novos híbridos e programas de mellora.

  • Como elección de produtores especializados que apostan pola calidade sobre o volume.

  • Como variedade valorada polos consumidores curiosos, que buscan comprender e gozar matices distintos en cada cunca.

En Cafés Sabora cremos que cada variedade achega a súa historia e o seu carácter. O Caturra é un exemplo perfecto: un café que, a pesar dos desafíos, segue conquistando aos amantes do bo café pola súa suavidade, equilibrio e autenticidade.

Caturra, sustentabilidade e cambio climático

O Caturra, como moitas variedades tradicionais de arábica, enfróntase a un gran desafío: a súa susceptibilidade á ferruxen e a outras enfermidades faio máis vulnerable nun contexto de clima cambiante. O aumento das temperaturas e a variabilidade das choivas puxeron en risco o seu cultivo nalgunhas rexións de América Latina.
 
Con todo, lonxe de desaparecer, o Caturra está no centro de varios proxectos de sustentabilidade:
  1. Investigación xenética en institucións como World Coffee Research utilízano como base en programas de cruzamento para obter variedades máis resistentes que manteñan a súa calidade en cunca.
  2. Agricultura rexenerativa xa que algúns caficultores optan por combinar Caturra con prácticas agro forestais (sombra, biodiversidade, chans vivos) que o protexen de pragas e melloran a resiliencia do predio.
  3. Valor no mercado de especialidade, debido a que os consumidores conscientes premian con mellores prezos os lotes de Caturra cultivados de maneira sostible, o que axuda aos produtores para compensar os maiores riscos agronómicos.
O futuro do Caturra está, por tanto, ligado á innovación agronómica e ao compromiso dun sector que busca protexer tanto a calidade en cunca como os medios de vida de quen o produce.

Caturra no café de especialidade

Caturra como single origin

No mundo do café de especialidade, o Caturra ten un lugar destacado cando se traballa como orixe única.

  • O seu perfil limpo e equilibrado permite expresar con claridade o terroir: un Caturra colombiano a 1.700 msnm resalta a súa acidez brillante e notas a cítricos, mentres que un Caturra de Brasil ofrece un corpo máis redondo e matices a cacao e froitos secos.

  • É moi usado en micro lotes e nano lotes, onde a rastrexabilidade e a diferenciación son clave.

  • A súa versatilidade de torrado (desde medio claro ata medio escuro) faino atractivo para torradores que buscan mostrar a diversidade de perfís en catas e subscricións.

Caturra en blends de especialidade

Aínda que perdeu peso fronte a híbridos máis resistentes, o Caturra segue sendo un compoñente valioso en blends de calidade.

  • Achega dozura natural e equilibrio a mesturas con variedades máis intensas ou acedas.

  • A súa uniformidade no gran facilita un toste homoxéneo, moi valorado en mesturas para espresso.

  • En blends de cafeterías de especialidade, é frecuente atopalo como base equilibradora que dá corpo e suavidade.

Caturra e a terceira onda do café

A terceira onda do café —centrada na transparencia, a rastrexabilidade e o protagonismo do produtor— deu nova vida ao Caturra:

  1. Volta a descubriren o que antes era unha variedade estendida en plantacións comerciais, agora valórase pola súa capacidade de transmitir terroir.

  2. Concursos e poxas onde o  Caturra foi protagonista dentro dos cafés de especialidade, onde micro lotes ben traballados alcanzaron prezos altos.

  3. O Caturra é unha porta de entrada perfecta para os afeccionados que queren explorar variedades sen enfrontarse a perfís demasiado extremos (como os Geisha).

En 2025, o Caturra non é a variedade máis innovadora nin a máis resistente, pero segue sendo un clásico respectado, que combina tradición, calidade e accesibilidade.

Conclusión

En Cafés Sabora cremos que cada variedade de café garda unha historia e un carácter propio. O Caturra, cos seus desafíos e virtudes, é un exemplo claro de como o traballo dos produtores e torradores pode transformar un gran nunha experiencia memorable.
 
Cando gozas dunha cunca de Caturra, non só degustas un café suave e equilibrado: tamén conectas coa tradición cafeteira latinoamericana, co esforzo de quen o cultiva e coa paixón de quen o tosta para que chegue fresco á túa cunca.
 
O Caturra é, en definitiva, un recordatorio de que detrás de cada sorbo de café hai unha historia que merece ser valorada e compartida.

Fontes e referencias

En Cafés Sabora cremos que falar de café esixe facelo con rigor e con respecto a quen o cultiva, investigan e difunden. Para elaborar este artigo consultamos organismos e asociacións de referencia no mundo do café:

  1. Specialty Coffee Association (SCA) – Publicacións e estándares de calidade en cunca, base para entender o perfil sensorial do Caturra.

  2. Federación Nacional de Cafeteiros de Colombia (FNC) –  Información sobre a historia do Caturra en Colombia e o seu papel na caficultura do país. 

  3. Instituto do Café de Costa Rica (ICAFE) – Datos técnicos e agronómicos sobre variedades cultivadas en Costa Rica.  

  4. Cenicafé (Colombia) – Investigacións sobre a resistencia do Caturra e a súa relación con novas variedades como "Castillo". 

  5. International Coffee Organization (ICO) – Estatísticas e reportes sobre a produción e evolución de variedades de café a nivel mundial.

Tamen che pode interesar

Grans de café, o que debes coñecer se es un amante do café

7 diferenzas entre o café arábica e o café robusta

Cafeeira: planta que  tes que coñecer se amas o café

Café: Orixe e evolución

 

Engadir un novo comentario

Máis información sobre os formatos de texto

Plain text

  • Non se permiten etiquetas HTML.
  • Os enderezos de páxinas web e os de correo electrónico son convertidos automaticamente en enlaces.
  • Saltos de liña e parágrafo automáticos.
CAPTCHA
Esta pregunta é para comprobar se vostede é un visitante humano e previr envíos de spam automatizado.

Diseño y Programación Web : Brugova Technologies S.L.

Director del Proyecto : Federico Asorey Consultoría e-Commerce
© Copyright 2020